JAŹ
Jaź występuje w Europie na wschód od Renu i na północ od Alp, a także w Azji aż po Ural i na Zakaukaziu. Spotykamy go więc w słodkich wodach zlewisk mórz: Bałtyckiego, Białego, Oceanu Lodowatego Północnego i Kaspijskiego.
Okres ochronny: nie ma
Wymiar ochronny: do 25 cm
Dobowy limit połowu: 10 szt. razem z kleniem
Rekord Polski: 5,1 kg (Wiadomości Wędkarskie), 57 cm – 2001 (Wędkarski Świat)
Nazwa łacińska - Leuciscus idus
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada promieniopłetwe
Rząd karpiokształtne
Rodzina karpiowate
Rodzaj Leuciscus
Gatunek jaź
Zamieszkuje głównie rzeki krainy brzany, rzadziej wody stojące. Można go także spotkać w słonawych wodach przyujściowych rzek. Jest rybą stadną ze skłonnościami do samotnego trybu życia. Przebywa głównie w partiach czystej zimnej dobrze natlenionej wody przy brzegach. Najbardziej upodobał sobie obszar stykowy wód płynących i stojących. Słynie ze swoich częstych wędrówek jak i obecności w ulubionych miejscach. Zimą stadnie wędruje w głębokie fragmenty rzek lub wpływa do jezior. Zimowiskami jazia w Polsce są głównie jeziora na północy kraju. Jest to ryba długowieczna dożywająca nawet 20 lat. W literaturze napotkamy sprzeczne informacje dotyczące tej ryby. Jedni twierdzą, że ryba ta trzyma się dna inni zaś, że jaź jest typową rybą powierzchniową.
Dorasta zazwyczaj do 50 cm przy czym spotykano osobniki o długości 100 cm. Osiąga wagę od 2 kg nawet do 8 kg. Jego ciało jest wydłużone, bocznie spłaszczone i lekko wygrzbiecone, pokryte małymi kulistymi ( cykloidalnymi ) łuskami. Linia boczna jazia jest wyraźnie wygięta ku dołowi. Głowa jazia jest mała zakończona krańcowo położonym lekko górnie skośnym otworem gębowym z wysuwalną paszczą. Jest rybą o dobrym wzroku o czym świadczą jego duże oczy. Płetwa grzbietowa jazia charakteryzuje się głębokim wcięciem. Jego grzbiet ma kolor szaroczarny, szaroniebieski do ciemnozielonego, boki mienią się srebrzystym kolorem, który zmienia się w biel na brzuchu. Płetwy parzyste mają kolor żółty lub czerwony zaś płetwy grzbietowa, ogonowa i odbytowa są szaroniebieskie. Jego łacińska nazwa (Leuciscus idus) sugeruje słusznie pokrewieństwo z jelcem (Leuciscus leuciscus).
Literatura opisuje także złoto-pomarańczową odmianę jazia zwaną „ złotą orfą”, odmiana ta obecnie jest już rzadko spotykana. Występuje ona w stawach hodowlanych i parkowych, spotkać ją można także w prywatnych oczkach wodnych. Ma ona bardzo duże wymagania tlenowe przez co hodowla jej jest trudna.
Pokarmem jazia są owady, mięczaki, skorupiaki, małe ryby i ikra innych ryb, nie gardzi także pokarmem roślinnym. Młode osobniki żywią się planktonem zwierzęcym i roślinnym.
Do rozrodu jazie są gotowe w trzecim lub czwartym roku życia. Ich tarło odbywa się w okresie od kwietnia do czerwca. Jaź do tarła potrzebuje podłoża piaszczystego lub żwirowego, co zmusza go do podejmowania wędrówek tarłowych w górę rzek do wyższych krain. Czasem wybiera do tarła także dno silnie porośnięte roślinnością. Dla tarła jazia ważne jest aby woda nad dnem ( roślinnym, czy żwirowym płynęła wartkim nurtem. Samica składa ikrę w ilości od 35000 do 115000 jaj, które są przyklejane do podłoża. Okres inkubacji trwa od 10 do 20 dni.
Jaź był w naszych rzekach rybą bardzo liczną. Wędkarzom stawiał bardzo wysokie wymagania*. Jego zwyczaje godowe i wędrówki na zimowiska były jednak zbyt czytelne dla pazernych rybaków i kłusowników, którzy bezmyślnie przetrzebili stada tej pięknej ryby. Do obniżenia populacji jazia przyczyniły się także zanieczyszczenia wód zawężając jego siedliska do nie typowych dla niego acz czystych dopływów rzek. W dopływach tych jaź niestety skarłowaciał. Dużą szansą dla jazia jest fakt oczyszczania się naszych rzek, dzięki czemu pojawia się w wędkarzach nadzieja na powrót tej ryby. Powrót jazia do naszych rzek uzależniony jest w dużej mierze od mądrych wędkarzy, którzy zdecydują się złowionego jazia wypuścić na wolność. Problem jednak w tym, że wędkarze często mylą jazia z kleniem, jelcem, czy płotką. Cóż warto zatem przyjrzeć się starym zdjęciom i opisom jazia i potrafić go odróżnić od tych ryb.
marfish (Marek Malman)
